|
Άρθρο του Αντωνίου Παπαδάκη
Αντιπροέδρου ΔΣ
Πανελλήνιας Ένωσης
Εποπτών Δημόσιας Υγείας
Εταιρεία Δημόσιας Υγείας & Περιβαλλοντικής Υγιεινής
Tα τελευταία χρόνια υπήρξε αλματώδης βιομηχανική ανάπτυξη. Αποτέλεσμα αυτής της ανάπτυξης είναι και η παραγωγή ρύπων και αποβλήτων από το σύνολο των οποίων, τα επικίνδυνα απόβλητα κατέχουν ένα μεγάλο μέρος των βασικών παραπροϊόντων των παραγωγικών διαδικασιών. Η μέχρι πρότινος διαχείρισή τους δεν ήταν η ενδεδειγμένη, με αποτέλεσμα να έχουν προκληθεί τεράστια προβλήματα στο περιβάλλον από την απόρριψη τους τόσο εντός ή επί του εδάφους όσο και στους υδάτινους αποδέκτες. Καρπός αυτής της κακής πολιτικής είναι η ύπαρξη υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων σε αρκετές χώρες με όλες τις αρνητικές συνέπειες, τόσο για την υγεία του ανθρώπου, όσο και στο περιβάλλον γενικότερα . Η ρύπανση των εδαφών και των υπόγειων υδάτων αποτελεί για τις σημερινές κοινωνίες ένα πρόβλημα εκτεταμένο αλλά και δύσκολο στην αντιμετώπισή του. Ειδικά όσον αφορά τα εδάφη, το πρόβλημα ρύπανσης εντείνεται λόγω της ύπαρξης παράνομων χωματερών αλλά και της αντίληψης που υπάρχει στους χρήστες της γης πχ αγρότες, ότι το έδαφος είναι σε θέση να επανέρχεται στην φυσική του κατάσταση και να αφομοιώνει ότι ουσίες εναποθέτονται σε αυτό, από νερό μέχρι απόβλητα. Στην περίπτωση των υδάτων, ο εντοπισμός της εστίας της ρύπανσης είναι ίσως ευκολότερος και η αποκατάσταση της πιο άμεση εξαιτίας κυρίως του γεγονότος ότι το νερό χρησιμοποιείται σε δραστηριότητες του ανθρώπου συνδεδεμένες άμεσα με τη διατήρηση της υγείας του αλλά και της υγείας των ζώων που εκτρέφει. Δυστυχώς στην περίπτωση του εδάφους το πρόβλημα της υποβάθμισης λόγω ρύπανσης γίνεται αντιληπτό όταν πια το σύστημα αδυνατεί να ανταπεξέλθει στη χρήση για την οποία προορίζεται .Τις περισσότερες φορές μάλιστα είναι μη αντιστρεπτή η κατάσταση .Στις μέρες μας γίνεται προσπάθεια για την υιοθέτηση και εφαρμογή περιβαλλοντικών πολιτικών και έργων με στόχο την αποτελεσματική και ορθολογική διαχείριση αποβλήτων .Με τον όρο «διαχείριση αποβλήτων» εννοούμε την προσωρινή αποθήκευση, συλλογή, μεταφορά, επεξεργασία και διάθεση τους. Τα περιθώρια παραγωγής και αλόγιστης διάθεσης αποβλήτων στο περιβάλλον κάθε χώρας στενεύουν όλο και πιο πολύ, γεγονός που οδηγεί προς μια παγκόσμια πλέον προσπάθεια ανάπτυξης τεχνολογιών ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης υλικών, με παράλληλη μείωση της εισροής πρώτων υλών στην παραγωγή αγαθών και της χρήσης συμβατικών καυσίμων. Με τον τρόπο αυτό πιστεύεται πως θα επιτευχθεί τελικά για όλες τις χώρες, έστω και με μειωμένους ρυθμούς, αλλά περισσότερο ισόρροπα, η συνέχιση της ανάπτυξης, με παράλληλη διατήρηση της ποιότητας του περιβάλλοντος, σε αποδεκτά επίπεδα (US EPA, 1999) .
Για την σωστότερη κατανόηση του προβλήματος της ρύπανσης του περιβάλλοντος, κρίνεται σκόπιμο η ανάλυση των όρων που θα μας απασχολήσουν . Όπως αναφέρθηκε, οι ανθρώπινες δραστηριότητες κυρίως στο βιομηχανικό – βιοτεχνικό και αγροτικό επίπεδο , έχουν ως συνέπεια την εισαγωγή στο χερσαίο περιβάλλον στερεών, αέριων, υγρών αποβλήτων αλλά και διαλυτών ή αδιάλυτων ουσιών που έχουν σαν αποτέλεσμα την πρόκληση δυσμενών περιβαλλοντικών επιπτώσεων . Περιβάλλον ορίζεται το σύνολο των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων και στοιχείων που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και επηρεάζουν την οικολογική ισορροπία, την ποιότητα ζωής, την υγεία, την ιστορική και πολιτιστική παράδοση και τις αισθητικές αξίες.
 Το περιβάλλον συνιστά ένα πολύπλοκο σύστημα, μέσα στο οποίο οι ζωντανοί οργανισμοί βρίσκονται σε συνεχή επαφή μεταξύ τους και με το γύρω τους φυσικό κόσμο. Αβιοτικοί παράγοντες είναι τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, όπως π.χ. η θερμοκρασία, το φως, η υγρασία, το οξυγόνο, το διοξείδιο του άνθρακα και η παρουσία και διαθεσιμότητα θρεπτικών στοιχείων (αλάτων, φωσφόρου, καλίου, αζώτου, χνοστοιχείων, κλπ). Βιοτικοί παράγοντες είναι όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, αυτότροφοι και ετερότροφοι, οι οποίοι σχηματίζουν τους πληθυσμούς, και οι τελευταίοι τις κοινωνίες. Κάθε σύστημα των βιοτικών και αβιοτικών παραγόντων μιας περιοχής, αλλά και οι σχέσεις που διαμορφώνονται μεταξύ τους, ονομάζεται οικοσύστημα.
Το σύστημα αυτό αποτελείται από:
- Tο σύνολο των οργανισμών που ανήκουν στο ίδιο είδος, δηλαδή τον πληθυσμό.
- Το σύνολο των πληθυσμών ενός οικοσυστήματος και οι σχέσεις αλληλεπίδρασης μεταξύ τους, δηλαδή την βιοκοινότητα.
- Την περιοχή στην οποία ζει ένας πληθυσμός ή μια βιοκοινότητα, δηλαδή τον βιότοπο.
Υπάρχουν πολλοί τύποι οικοσυστημάτων. Στην θάλασσα ονομάζονται θαλάσσια οικοσυστήματα, όσα απαντούν σε ακτές αποκαλούνται παράκτια οικοσυστήματα, ενώ στην ξηρά ονομάζονται Χερσαία οικοσυστήματα. Όταν σε μια έκταση ξηράς υπάρχουν μόνο γεωργικές καλλιέργειες, τότε μιλάμε για ένα αγροτικό οικοσύστημα. Υπάρχουν, επίσης, και τα οικοσυστήματα των γλυκέων υδάτων, οι υγρότοποι (Neil A., 2009).
Απόβλητο χαρακτηρίζεται κάθε ουσία (βλαβερή ή μη) που παράγεται σε μια διεργασία και δεν χρησιμοποιείται άμεσα σε άλλη διεργασία (US EPA, 1999). Επίσης σύμφωνα με την ευρωπαϊκή οδηγία Οδηγία 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Νοεμβρίου 2008, ως απόβλητα ορίζονται: κάθε ουσία ή αντικείμενο το οποίο ο κάτοχός του απορρίπτει ή προτίθεται ή υποχρεούται να απορρίψει. (ΕΥΡ. ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, 2008)
Στην πράξη αν θέλουμε να δώσουμε έναν ορισμό για τα απόβλητα μπορούμε να πούμε πως, απόβλητα είναι κάθε υποπροϊόν ή παράγωγο μιας δραστηριότητας που, είτε έπαψε να έχει οποιαδήποτε οικονομική αξία γι' αυτήν, είτε η παραπέρα διαχείρισή του είναι οικονομικά ασύμφορη'. Στα απόβλητα κατατάσσονται επίσης και τα διάφορα καταναλωτικά αγαθά, τα οποία μετά τη χρήση τους, καθίστανται άχρηστα και απομακρύνονται, ως απορρίμματα, καθώς και τα στερεά και υγρά απεκκρίματα των ανθρώπων και των ζώων. Με τον όρο ρύπος νοείται κάθε ουσία, θόρυβος, ακτινοβολία ή άλλης μορφής ενέργεια σε οποιαδήποτε φυσική κατάσταση, που περιέχεται στα απόβλητα, από τα οποία ο κάτοχός τους θέλει ή πρέπει ν' απαλλαγεί, εφόσον είναι δυνατό να προκαλέσουν ρύπανση'. Οι ρύποι παρουσιάζουν μεγάλο δυναμικό διασποράς, γιατί μεταφέρονται εύκολα και μπορούν να επηρεάσουν, ως εκ τούτου, μεγάλες περιοχές.
Ο όρος απόβλητα έχει ευρύτερη έννοια από τον όρο ρύπος. Περιλαμβάνει εκτός από ρύπους, και συστατικά τα οποία μόνα τους δεν συνιστούν ρύπους, όπως είναι το νερό και ο ατμοσφαιρικός αέρας. Τα τελευταία χρησιμεύουν ως το μέσο για την απομάκρυνση των ρύπων από τη δραστηριότητα, που τους παράγει. Οι ρύποι, που απομακρύνονται με τη χρήση νερού δημιουργούν τα υγρά απόβλητα. Οι ρύποι, που απομακρύνονται με τον αέρα, δημιουργούν τα αέρια απόβλητα (αερολύματα). Τέλος, οι ρύποι, που περιέχονται στα διάφορα απορρίμματα δημιουργούν τα στερεά απόβλητα. (Γεωργακάκης, 2010)
Αξίζει επίσης να διευκρινισθεί η διαφορά μεταξύ “ρύπου” και “ρυπαντή”. Ρυπαντής είναι το αίτιο που μπορεί να προκαλέσει τη διάθεση ρύπων στο περιβάλλον .Ο όρος “ρύπανση του περιβάλλοντος” συχνά αναφέρεται στη “διάθεση εντός του περιβάλλοντος, με οποιοδήποτε τρόπο, ουσιών οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν βλάβες στον άνθρωπο ή σε άλλους ζώντες οργανισμούς που εξαρτώνται από το περιβάλλον .Η ρύπανση μπορεί γενικά να διακριθεί: στην αισθητική υποβάθμιση χώρων ή περιοχών, στη ρύπανση της ατμόσφαιρας, αλλά και σε ενόχληση από την έκλυση αέριων ρύπων και οσμοαερίων και, στη ρύπανση ανόργανης και οργανικής προέλευσης υδάτινων και εδαφικών αποδεκτών (Burton, 1997).
Τέλος θα πρέπει να διευκρινισθεί ότι ο όρος “μόλυνση” (infection) που συχνά συγχέεται εσφαλμένα με τη “ρύπανση” (pollution). Μόλυνση είναι μια ειδική περίπτωση ρύπανσης που οφείλεται αποκλειστικά σε παθογόνους μικρο-οργανισμούς (μικρόβια και βακτηρίδια), ενώ ο όρος ρύπανση είναι γενικότερος και περιλαμβάνει και οποιαδήποτε άλλη ου-σία καθώς και την ενέργεια.
Τέλος στις μέρες είναι επιτακτική ανάγκη αλλά και νομική υποχρέωση η επαναχρησιμοποίηση των αποβλήτων . Μάλιστα σύμφωνα με την ΚΥΑ 145116 /ΦΕΚ 354 Α 83-3-2011 «Επαναχρησιμοποίηση υγρών αποβλήτων» ονομάζεται η εν γένει διαχείριση των υγρών αποβλήτων, έτσι ώστε να μπορούν να ανακτηθούν ως νερό με σκοπό την επαναχρησιμοποίηση τους . Η επαναχρησιμοποίηση μπορεί να έχει ως σκοπό την άρδευση, την τροφοδότηση ή εμπλουτισμό υπόγειων υδροφορέων κλπ.
|
|
ISSN 2241-8598
Newsletter 
ISSN 2241-8598
